Ranny ptaszek czy nocny marek? Poznaj swój chronotyp

Określenie ranny ptaszek oraz nocny marek często słyszymy w kontekście określenia preferowanego stylu życia. Ranny ptaszek to osoba lubiąca wcześnie wstawać, doskonale funkcjonująca już od samego rana, ale wieczorem senna i chodząca wcześnie spać. Jej przeciwieństwem jest nocny marek, który potrafi doskonale funkcjonować do późnych godzin nocnych, ale mający duże problemy z porannym wstawaniem. Od czego zależy, którym typem jesteśmy? Jakie czynniki mają na to wpływ?

Geny, środowisko, ogólnie przyjęte normy społeczne – co wpływa na nasz chronotyp

Dziedziną nauki zajmującą się badaniem chronotypu, cykliczności pór roku, rytmu dobowego, według którego funkcjonują ludzie i zwierzęta jest chronobiologia. Powstała stosunkowo niedawno, w latach 50-tych XX wieku. Dzięki licznym badaniom naukowym, udało się odkryć jakie wskaźniki wskazują najlepiej, na czym polegają różnice pomiędzy porannym i wieczornym typem. Tymi wskaźnikami są wewnętrzna temperatura ciała oraz zawartość melatoniny w płynach ustrojowych. Typ poranny czyli ranny ptaszek najwyższe stężenie melatoniny oraz jej spadek odnotowuje średnio trzy godziny wcześniej jak typ nocny. Podobny stosunek zaobserwowano w przypadku kortyzolu. Kortyzol działa energetyzująco i pobudzająco, dlatego ranny ptaszek jest aktywny od poranka i również od samego rana ma doskonały nastrój. Zauważono również, że typ poranny ma krótszą latencję snu (szybciej zasypia) i jego jakość jest dużo lepsza od typu wieczornego. Warto jednak zwrócić uwagę, że w miarę upływu dnia wydajność i koncentracja rannych ptaszków wyraźnie spada, natomiast nocnych marków nie tylko się utrzymuje lecz wzrasta.

Funkcjonujemy według zegara biologicznego, który reguluje u nas podstawowe procesy życiowe związane z cyklicznością doby czyli występowaniem dnia oraz nocy. Intensywność procesów życiowych, takich jak na przykład temperatura ciała, wzrasta w ciągu dnia aż do osiągnięcia maksymalnego poziomu, po czym zaczyna się obniżać aż do osiągnięcia minimum we wczesnych godzinach porannych. Później cały cykl się powtarza. Jak już wspomnieliśmy pora tych procesów życiowych (wzrost temperatury ciała, zawartość melatoniny w płynach ustrojowych) u rannych ptaszków jest przesunięta średnio o trzy godziny wcześniej niż u nocnych marków. Ponieważ fazy te występują u nich wcześniej, mają tendencję do skracania rytmu dobowego. U nocnych marków sytuacja jest odwrotna.

Badania wskazują, że chronotyp z dużym prawdopodobieństwem jest dziedziczny i zależny od genów naszych przodków. Na jego typ wpływ ma również oddziaływanie środowiska naturalnego. Zauważono, że mieszkańcy Europy północnej, centralnej oraz wschodniej mają tendencję do wcześniejszego wstawania, podczas gdy mieszkańcy krajów subtropikalnych preferują aktywność wieczorną. Większość rannych ptaszków urodziła się w okresie jesienno-zimowym, natomiast nocne marki to osoby urodzone wiosną lub latem. Według badań, mimo niewielkiej różnicy, ale statystycznie zauważalnej, większość skowronków stanowią kobiety.

Ranny ptaszek

Zarówno jeden jak i drugi chronotyp posiadają wady i zalety. Niezaprzeczalnym plusem bycia rannym ptaszkiem jest fakt, że świat funkcjonuje właśnie w tym trybie. Wcześnie rozpoczynamy pracę, od godzin porannych dzieci rozpoczynają naukę w szkole, urzędy, banki i firmy, w których załatwiamy wiele spraw, również otwarte są od samego rana. Wstając skoro świt wystawiamy się na dłuższą ekspozycję na światło dzienne. Badacze zwracają uwagę na to, że poranny chronotyp jest zdrowszy dla naszego organizmu. Zauważono również pewne cechy charakterologiczne, charakterystyczne dla poszczególnych grup. O ile nocne marki będą lepiej czuć się w zawodach wolnych, dających im swobodę pracy, o tyle ranne ptaszki bez problemu odnajdą się w pracy, w której od samego rana należy pracować na wysokich obrotach. Tak zwane skowronki cechują się większym uporządkowaniem, koncentracją i skupieniem na wyznaczonych zadaniach i sumiennością w wypełnianiu obowiązków. Powinny się dobrze czuć wykonując taki zawód jak księgowy lub urzędnik.

Nocny marek

Choć wielu z nas wydaje się, że bycie nocnym markiem nie posiada zbyt wielu zalet, nie jest to do końca prawdą. Wieczorny chronotyp gwarantuje znacznie dłuższe zachowanie energii i sprawia, że ten typ pracownika jest elastyczny. Chronotyp jest istotny szczególnie pod kątem podjęcia pracy zawodowej, wpływa bowiem na wydajność pracownika. Idealnym rozwiązaniem gdy lubisz długo przesiadywać i nie możesz spać do późnych godzin nocnych jest wolny zawód, który daje dużą swobodę w wyborze godzin pracy. Tak zwane sowy są często osobami kreatywnymi, twórczymi i pomysłowymi. Życie nocnych marków to oczywiście plusy i minusy. Do plusów z pewnością należy więcej okazji do spotkań towarzyskich, wzmacniania więzi ze znajomymi, liczniejsze wyjścia do kina, restauracji czy do klubu. Gdy skowronki padają ze zmęczenia sowy budzą się do życia. Mogą korzystać z uroków nocnej ciszy pozwalającej na spokojne przemyślenie wielu spraw, podjęcie istotnych decyzji czy zaplanowanie dalszych kroków. Niestety większość nocnych marków musi dostosować się do ogólnie przyjętych norm funkcjonowania w społeczeństwie. Muszą więc wstać rano do pracy, wyprawić dzieci do szkoły, pozałatwiać sprawy urzędowe. Trudności z porannym wstawaniem wymuszają robienie wszystkiego w pośpiechu, co często kończy się brakiem śniadania czy spóźnieniem. Nocne marki rano są zmęczone i dopiero po kilku godzinach wskakują na wysokie obroty.

Wydajny i wygodny sen to ważny element życia zarówno rannych ptaszków jak i nocnych marków.

Niezależnie od tego czy kładziesz się wcześnie do łóżka czy rano lubisz w nim dłużej poleżeć, bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na jakość snu jest wygodny materac do spania. Należy więc zadbać o to, by jego parametry spełniały nasze oczekiwania i by był dobrany do naszej wagi . Wyróżniamy cztery podstawowe twardości materacy, którym przypisano konkretny przedział wagowy: materac miękki (waga poniżej 60 kg), materac średnio twardy (waga 60-100 kg), materac twardy (waga powyżej 100 kg), materac bardzo twardy (waga powyżej 120 kg). Materace różnią się także konstrukcją, gdzie wyróżniamy materace bonellowe, materace pocketowe, materace piankowe i materace lateksowe. Ostatni podział materacy to kwestia zastosowanych surowców: materac lateksowy, materac termoelastyczny, materac kokosowy, materac z trawy morskiej, materac z końskim włosiem, materac profilowany molet. Ich wybór zależy od indywidualnych preferencji. Warto poznać ich cechy szczególne, by cieszyć się spokojnym i komfortowym snem.

Artykuł napisany pod nadzorem specjalisty od snu Marka Dobrowolskiego.