Narkolepsja - objawy, leczenie i przyczyny

Sen jako fizjologiczna potrzeba jest nieodłącznym elementem życia każdego człowieka. Występują jednak pewne choroby, które zaburzają naturalny rytm sen-czuwanie. Jedną z takich chorób jest narkolepsja.

Narkolepsja - objawy

Zaburzenie objawiające się nagłymi napadami snu, często występującymi wraz z atakami katapleksji nazywamy narkolepsją. Choroba ta dotyka zarówno kobiety jak i mężczyzn, a jej pierwsze objawy występują zazwyczaj w okresie dojrzewania czyli pomiędzy 15 a 20 rokiem życia.

Główne symptomy narkolepsji to tzw. tetrada objawów.

W jej skład wchodzą:

• wzmożona senność – tak zwana senność narkoleptyczna, występująca nagle, której praktycznie nie da się przezwyciężyć. Może wystąpić podczas wykonywania interesujących i absorbujących czynności takich jak rozmowa czy zabawa, tych zwykłych i prozaicznych jak przygotowywanie posiłków a także tych wymagających skupienia i koncentracji jak prowadzenie samochodu. W takich momentach stwarza zagrożenie życia lub zdrowia, dlatego często chorzy na narkolepsję unikają takich czynności. Sen ten jest zazwyczaj krótki i nie ma większych problemów z wybudzeniem takiej osoby
• katapleksja – czyli nagła utrata napięcia mięśniowego, ich zwiotczenie przy zachowaniu pełnej świadomości. Objawy mogą być ledwo zauważalne jeżeli dotyczą na przykład rąk, powiek lub bardzo intensywne w przypadku zwiotczenia całego ciała, kończącego się upadkiem. Napady katapleksji wywołane są przeważnie silnymi emocjami takimi jak gniew, strach, śmiech. Trwają od kilku minut do pół godziny.
• omamy i halucynacje przysenne – ze względu na zaburzenia faz snu ( u osób z narkolepsją nie występuje faza nREM), chory po zaśnięciu natychmiast wchodzi w fazę REM, odpowiedzialną za marzenia senne. Doświadczane wizje i dźwięki są bardzo żywe i realistyczne, stąd wrażenie ich prawdziwości. Chory jest przekonany, że nie śpi a to co widzi to właśnie halucynacje.
• paraliż przysenny - występuje na pograniczu snu i czuwania. Jego objawy to chwilowe porażenie mięśni skutkujące niemożnością poruszania się.

Narkolepsja co to

Poza tymi czterema głównymi czynnikami świadczącymi o narkolepsji istnieją także inne, mające również istotny wpływ na życie chorego. Są to między innymi automatyzmy czyli nieświadomie i w nie kontrolowany sposób wykonywane proste i rutynowe czynności oraz zaburzenia snu nocnego, polegające na częstym wybudzaniu się. Wyraźnie dają się we znaki również chroniczne przemęczenie, brak energii, osłabiona koncentracja, spadek uwagi, trudności w zapamiętywaniu i uczeniu się. Inne objawy to osłabienie ostrości widzenia czy osłabienie siły rąk i nóg. Z powodu uciążliwych dolegliwości chory może mieć skłonność do nadużywania alkoholu.

Występują trzy stopnie nasilenia narkolepsji:

• stopień I o słabym natężeniu, w którym senność występująca za dnia jest niewielka, a napady katapleksji występują rzadziej jak raz w tygodniu
• stopień II o średnim natężeniu- senność jest umiarkowana, a ataki katapleksji występują rzadziej jak raz dziennie
• stopień III o bardzo intensywnym nasileniu, charakteryzuje się bardzo dużą sennością w ciągu dnia i częściej niż raz dziennie występującymi atakami katapleksji

Narkolepsja – leczenie

Leczenie tej przypadłości polega głównie na łagodzeniu objawów. W tym celu z powodzeniem stosuje się takie leki jak:

• stymulujące układ nerwowy penolina, metamfetamina czy metylofenidat w celu walki z nadmierną sennością
• imipramina, klomipramina w celu łagodzenia objawów katapleksji i porażeń przysennych
• w ciężkich przypadkach narkolepsji wykorzystywany jest hydroksymaślan sodu

Poza farmakologicznymi sposobami stosuje się również inne metody. Między innymi utrzymywanie regularnego rytmu snu i czuwania oraz dodatkowe 15 minutowe drzemki w ciągu dnia. Chorzy powinni również unikać używek takich jak alkohol czy kawa, które mogą zaburzać ten prawidłowy rytm. Wskazany jest również regularny wysiłek fizyczny. Nie powinniśmy zapominać o komforcie w czasie wypoczynku, poprzez zadbanie o odpowiednio dobrany materac. Materac miękki dla osób ważących mniej jak 60 kg, materac średnio twardy dla ważących pomiędzy 60-100 kg, materac twardy dla ważących więcej jak 100 kg lub materac bardzo twardy dla ważących powyżej 120kg.

Narkolepsja – przyczyny

Czy narkolepsja jest zaraźliwa? Co może ją wywołać? W tym dziale wyjaśnimy wszelkie wątpliwości. Narkolepsja jest jeszcze nie do końca zbadaną przypadłością. Cały czas prowadzone są badania, które obejmują czynniki genetyczne, neuroprzekaźnikowe oraz autoimmunologiczne w przebiegu narkolepsji.

Sprawdzany jest również wpływ różnych chorób, stresu, zmian hormonalnych, zażywania narkotyków, niektórych leków, urazów fizycznych, zakażeń wirusowych i bakteryjnych, nagłych zmian rytmu sen-czuwanie na tą chorobę.

Według badaczy największy wpływ na występowanie tej choroby może mieć zaburzona produkcja białka – hipokretyny, odpowiedzialnej za występowanie fazy nREM w czasie snu. Jego niedobór spowodowany jest zniszczeniem neuronów czyli komórek nerwowych. Komórki te niszczone są przez własny organizm w wyniku produkcji przeciwciał, wywołanej czynnikiem infekcyjnym. Mogą nim być wymienione powyżej stres, zakażenia wirusowe lub bakteryjne, zmiany hormonalne, itp.

Narkolepsja – wpływ na życie, jak można poprawić jego jakość

Istotną sprawą jest zrozumienie mechanizmów tej choroby. Posiadanie i bieżące aktualizowanie informacji na jej temat potrafi skutecznie ułatwić życie choremu. Ciągły postęp medycyny, regularnie prowadzone badania pozwalają na coraz lepsze poznanie zaburzenia i wprowadzanie rozwiązań mających na celu poprawę komfortu życia pacjentów. Nie należy ukrywać choroby. Zwłaszcza przed najbliższymi, pracodawcą czy współpracownikami. W razie ataku, będą mogli bez paniki odpowiednio zareagować, a także zrozumieć, że jest to stan niezależny od nas, nad którym nie możemy zapanować. Odradza się również prowadzenie samochodu, zwłaszcza przez długi czas. Jeżeli musimy to zrobić należy pamiętać o systematycznym zażywaniu przepisanych leków. Dobrze ustalić z pracodawcą, w miarę możliwości, dostępność drzemek w ciągu dnia, by zwiększyć swoją produktywność i koncentrację.

Wsparcie psychologiczne i rodzinne pozwoli pacjentowi na wzmocnienie poczucia wartości i uchroni go przed stanami depresyjnymi czy poczuciem niesprawiedliwości.

Istnieją sposoby na poprawę komfortu życia i w miarę normalne funkcjonowanie. Po odpowiednim poznaniu własnego ciała chory jest w stanie wyczuć zbliżający się atak. Właściwym zachowaniem jest wówczas udanie się na drzemkę i odpoczynek. Narkoleptyk powinien unikać spożywania alkoholu i kawy, ponieważ zaburzają działanie leków i mogą powodować bezsenność lub nadmierną senność. Aktywność fizyczna pobudza organizm chorego do aktywności. Spacer czy inna forma wysiłku fizycznego oddalą senność. Regularne godziny snu oraz ich odpowiednia ilość również zapobiegają lub ograniczają liczbę ataków. Dzieci oraz młode osoby, które dopiero zdobywają wiedzę, powinny otrzymać wsparcie i pomoc w nabyciu odpowiednich nawyków uczenia się. Pamiętajmy, że poprzez nadmierną senność uwaga, koncentracja oraz możliwość dłuższego skupienia są mocno osłabione. By ich samoocena nie uległa obniżeniu niezbędne jest odpowiednio wczesne zareagowanie. Zasypianie na lekcji może być przyczyną wstydu i wycofania się dziecka z kontaktów z rówieśnikami.

Co to jest narkolepsja

Narkolepsja nie ma wpływu na długość życia, jeżeli podejmowane są skuteczne kroki mające na celu wyeliminowanie negatywnych skutków niedosypiania oraz chory zachowuje wszelką ostrożność podczas prowadzenia samochodu i wykonywania potencjalnie niebezpiecznych czynności. Czym kierować powinny się również osoby zupełnie zdrowe.

Artykuł napisany pod nadzorem specjalisty od snu Marka Dobrowolskiego.